Azərbaycanda məktəbyaşlı uşaqların qidalanma vərdişlərinə dair sorğunun nəticələri
Annotasiya
Məktəb yaşlı uşaqların sağlam qidalanmasına xüsusi diqqət verilməlidir, həm valideyn, həm müəllim, həm də ki uşağın özü tərəfindən. Məktəb yaşlı uşaqların qidalanmasındakı səhvlər çox vaxt uşaq orqanizminin xüsusiyyətləri, ayrı-ayrı qida məhsullarının əhəmiyyəti və müxtəlif yaş qrupuna aid məktəblilərə lazım olan qida həcmi barədə valideynlərin düzgün təsəvvürrə malik olmaması səbəbindən baş verir.
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi (İSİM) və Təhsil Nazirliyi ilə əməkdaşlıqda aparılmış “Məktəbyaşlı uşaqların qidalanma vərdişlərinin öyrənilməsinə dair Sorğu” keçirilmişdir. Sorğunun məqsədi məktəblərdə sağlam qidalanmaya dair müəllim, məktəblilər və valideynlərin biliklərin qiymətləndirilməsi, mək-təbyaşlı uşaqların qidalanmaya dair vərdişlərin öyrənilməsi, habelə məktəblilərin kafeteri-lərdən ən çox aldıqları və ən çox satılan qida məhsullarının müəyyən edilməsidir.
Bakı şəhəri və seçilmiş 7 rayonda (Bakı şəhərində 5 məktəb, Gəncə, Göyçay, Saatlı, Lənkəran, Qazax, Quba, Qax – 20 məktəb) fəaliyyət göstərən 25 məktəb üzrə sorğuda -2004 şagird (51,3% qız və 48,7% oğlan) iştirak etmişdir. Bununla yanaşı tədqiqata 1250 valideyn və 500 müəllim cəlb olunaraq sorğuların cavablandırılmasında iştirak etmişlər. Tədqiqatda təlimatlandırılmış intervyuerlər xüsusi hazırlanmış sorğu vasitəsilə respondentlərlə sual-cavab formatında aparılmışdır.
Sorğuda iştirak edən uşaqların böyük əksəriyyəti 73% il ərzində məktəb yeməklərindən istifadə edir. Uşaqların adi məktəb günü ərzində məktəbdə fəaliyyət göstərən bufet və ya kafeteridən daha çox bulka (51%-i), peçenye (31%), su (24%), şokolad (19%), pirojki (15%) almağa üstünlük verir. Azərbaycanda da uşaqların məktəbdə qida seçiminə evdə müşahidə edilən davranış və valideynlərin tövsiylərinin (65%) ciddi təsir göstərdiyi sorğudan məlum olub ki, uşaqlar evdən məktəbə əsasən peçenya və ya biskvit (25%), içməli su (25.5%), kolbasa və ya sosiskalı çörək (22.4%) gətirir.
Məktəbdə aparılan maarifləndirməyə gəlincə isə uşaqların 51,7%-i məktəb dərsləri zamanı sağlam qidalanmaya dair məlumat aldığını bildirmişlər. Aparılan sorğunun nəticələri baza səviyyənin müəyyənləşdirilməsi və gələcəkdə aparılacaq oxşar sorğuların nəticələri ilə müqayisə ediləcəkdir. Məktəbyaşlı uşaqların sağlam qidalanması üçün məktəb və milli səviyyəli təlimatların və ya siyasətin formalaşdırılması üçün istifadə ediləcəkdir.
Biblioqrafik istinadlar
Centers for Disease Control and Prevention. The Association Between School-based Physical Activity, Including Physical Education, and Academic Performance. Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services; 2010.
Bradley, B, Green, AC. Do Health and Education Agencies in the United States Sha-re Responsibility for Academic Achievement and Health? A Review of 25 years of Eviden-ce About the Relationship of Adolescents’ Academic Achievement and Health Behaviors, Journal of Adolescent Health. 2013; 52(5):523–532.
Basch CE. Healthier Students Are Bet-ter Learners: A Missing Link in Efforts to Close the Achievement Gap. New York: New York. Columbia University; 2010. http:// www.equitycampaign.org/i/a/document/12557.EquityMattersVol6_Web03082010.pdf. Ac-cessed February 26, 2014.
Finch, M., Sutherland, R., Harrison, M., Collins, C. Canteen purchasing practices of year 1–6 primary school children and asso-ciation with SES and weight status. Aust N Z J Public Health. 2006;30:247–251.
Jaime, P.C., Lock, K. Do school based food and nutrition policies improve diet and reduce obesity?. Prev Med. 2009;48:45–53
Silveira, J.A., Taddei, J.A., Guerra, P.H., Nobre, M.R. Effectiveness of school-based nutrition education interventions to prevent and reduce excessive weight gain in children and adolescents: a systematic review. J Pediatr (Rio J). 2011;87:382–392.
Driessen, C.E., Cameron, A.J., Thorn-ton, L.E., Lai, S.K., Barnett, L.-M. Effect of changes to the school food envi-ronment on eating behaviours and/or body weight in children: a systematic review. Obes Rev. 2014;15:968–982
Brown, D.M., Tammineni, S.K. Mana-ging sales of beverages in schools to preserve profits and improve children ׳s nut-rition
intake in 15 Mississippi schools. J Am Diet Assoc. 2009;109:2036–2042
Tom Deliens, Peter Clarys, Ilse De Bourdeaudhuij, and Benedicte,Deforche. Determinants of eating behaviour in university stu-dents: a qualitative study using focus group discussions. BMC Public Health. 2014;14: 53.
U.S. Department of Agriculture, Food and Nutrition Service, Office of Research and Analysis, School and Nutrition Dietary Asses-sment Study IV, Vols. I and II, by Mary Kay Fox and John Hall, et al. Project Officer, Fred Lesnett. Alexandria, VA: November 2012. Download report at: www.fns.usda.gov/ora/.
Benton D, Parker P (1998). Breakfast, blood glucose, and cognition. American Jour-nal of Clinical Nutrition, 67:772S–778S.
Bere E, Veierod M and Klepp K (2005). The Norwegian School Fruit Prog-ramme: evaluating paid vs. nocost subscriptions, Preventive Medicine, 41 (2):463–470
Brown R and Ogden J (2004). Children’s eating attitudes and behaviour: a study of the modelling and control theories of parental influence. Health Education Research, 19:261–271
Brownell K and Yach D (2006). Les-sons from a small country about the global obesity crisis. Globalisation and Health, 2:11. (http://www.globalisationandhealth.com/content/2/1/11, accessed 25 September 2006).
Carey R (2006). A Study into Parents and Teachers Views of the National School Fruit Scheme. NSFS Report. NOP Consumer. The Department of Health.UK.(http://www. dh.gov.uk, accessed 25 September 2006).
Caroline Walker Trust (2001). Eating well for looked-after children and young people; nutritional and practical guidelines. Report of an expert working group. Herts, United Kingdom.
Department for Education and Employment (2000). Healthy school lunches for pupils in nursery schools. London (ref. no. DfEE 314/6000).
Department for Education and Skills (2005). Turning the Tables Transforming School.Food.London(http://www.schoolfoodtrust.org.uk/images/downloads/SMRPReportAppendices.doc, accessed 14 September 2006).
Dietitians of Canada (2003). Healthy start for life-keeping active together planner. (http://www.dietitians.ca/healthystart/Active_Living_Planner.pdf, accessed 2004).
Dixey R et al. (1999). Healthy eating for young people in Europe; a school based nutrition education guide. Copenhagen, International Planning Committee of the European Network of Health Promoting Schools.
Açar sözlər
feeding schoolchildren
prevention
food products sağlam qidalanma
məktəblinin qidalanması
profilaktika
qida məhsulları здоровое питание
кормление школьников
профилактика
продукты питания